Dzielimy się naszą wiedzą...

Podstawy filtracji w akwariach

Podstawą sukcesu zdrowego akwarium jest stabilne środowisko akwariowe, które jest możliwe dzięki regularnym podmianom wody oraz odpowiednio dobranej filtracji. Podmiany wody zapewniają systematyczne usuwanie odpadów, których normalnie nie usuwa filtracja. Dzięki nim możliwe jest również przywrócenie zrównoważonego środowiska jonowego. 

Ważne! Nie istnieje żaden system – wbrew powielającym się błędnym opiniom – który mógłby zastąpić regularne podmiany wody. 

Poza podmianami, należy również dobrać odpowiedni rodzaj filtracji. Dobór ten powinien być uzależniony przede wszystkim od rodzaju akwarium, które planujemy oraz od docelowej jego obsady.

 

Rodzaje filtrów akwariowych - który z nich wybrać?

Istnieje kilka głównych typów konfiguracji filtrów:

  • podżwirowy,
  • zraszany,
  • wewnętrzny,
  • kanistrowy
  • kaskadowy.
Filtr podżwirowy ma ograniczenia, ale pozostaje relatywnie niezawodną i prostą konstrukcją. Działa poprzez zasysanie wody przez warstwę żwiru, co pozwala na mechaniczne zatrzymywanie większych cząstek i wspiera rozwój bakterii nitryfikacyjnych. Jest stosunkowo tani i łatwy w obsłudze, jednak może prowadzić do nagromadzenia detrytusu pod podłożem, co w dłuższej perspektywie może wymagać gruntownego czyszczenia akwarium.
 
Filtr kaskadowy może być mało wydajny, ponieważ przy złej konstrukcji filtra woda może łatwo ominąć medium filtracyjne. Przy odpowiednim ułożeniu mediów, dużo jednak zyskuje. Jego największą zaletą jest prosta instalacja i łatwa konserwacja – wystarczy wymieniać wkłady filtracyjne. Dodatkowo poprawia wymianę gazową, co wspomaga dotlenienie wody. Niestety, modele o słabej jakości mogą mieć problem z równomiernym przepływem wody, co obniża ich skuteczność filtracyjną. Przykładem dobrej jakości filtrów kaskadowych są z całą pewnością filtry serii Tidal sprawdzone i polecane przez wielu akwarystów.  

 

Filtr wewnętrzny jest dobrym filtrem mechanicznym, ale jego zdolność do filtracji biologicznej jest ograniczona ze względu na małą powierzchnię zasiedloną przez bakterie nitryfikacyjne. Sprawdzi się głównie w małych akwariów i zbiornikach tymczasowych. Niektóre modele mają dodatkowe wkłady biologiczne, które pozwolą na zwiększenie ich skuteczność. Jest to bez wątpienia popularny wybór wśród początkujących akwarystów, jednak w większych akwariach może być niewystarczający jako jedyne źródło filtracji.
 
Ale filtr kanistrowy (kubełkowy) jest z całą pewnością najefektywniejszym filtrem biologiczno-mechanicznym i ogólnie rzecz biorąc, jest prawdopodobnie najlepszą, uniwersalną konstrukcją filtracyjną. Dzięki relatywnie dużej pojemności mieści wiele różnych mediów filtracyjnych, co pozwala na skuteczne usuwanie zanieczyszczeń w sposób mechaniczny, biologiczny i chemiczny. Filtry kubełkowe dostępne na rynku są ciche i wydajne, ale wymagają regularnej konserwacji – ich czyszczenie jest bardziej czasochłonne w porównaniu do innych typów filtrów. Są jednak najlepszym wyborem do średnich i dużych akwariów, zapewniając stabilność parametrów wody.
 
Filtr zraszany to w zasadzie filtr wymiany gazowej, który zapewnia bezpośrednią utratę amoniaku do powietrza, a także stwarza doskonałe warunki do filtracji biologicznej. Jest to jeden z najlepszych systemów filtracji biologicznej, ponieważ zapewnia wysokie natlenienie wody, co sprzyja intensywnemu rozwojowi pożytecznych bakterii. Jest szczególnie popularny w akwariach, gdzie stabilność parametrów wody jest kluczowa. Wadą tego systemu jest jego wielkość – wymaga on dodatkowej przestrzeni nad akwarium lub w sumpie.
 

Rodzaje filtracji w akwariach

Jednocześnie z powyższym, istnieją również trzy rodzaje filtracji, które zachodzą lub mogą zachodzić w obrębie ww. metod filtracji, są to:

  • Filtracja mechaniczna
  • Filtracja biologiczna
  • Filtracja chemiczna
 

Filtracja mechaniczna - podstawowy etap oczyszczania wody

Filtracja mechaniczna to proces usuwania nierozpuszczalnych cząstek z wody poprzez przepływ przez odpowiedni materiał filtrujący, taki jak gąbka lub wata filtracyjna. Głównym celem tej filtracji jest wyłapywanie zanieczyszczeń organicznych, resztek pokarmu i drobinek podłoża, zanim zaczną się rozkładać i pogarszać jakość wody.

Pamiętaj, że regularne czyszczenie lub wymiana wkładów filtracyjnych zapobiega zatykaniu się filtra i utrzymuje optymalny przepływ wody w akwarium. Filtracja mechaniczna jest kluczowym pierwszym etapem oczyszczania wody, ale nie eliminuje toksycznych substancji chemicznych – do tego niezbędne są inne metody filtracji.

Filtracja biologiczna, czyli klucz do stabilnego akwarium

Filtracja biologiczna to najważniejszy ze wszystkich rodzajów filtracji w akwarium. Polega na rozkładaniu toksycznych substancji, takich jak amoniak i azotyny, przez pożyteczne bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas i Nitrobacter). Bakterie te przekształcają szkodliwe związki w mniej toksyczne azotany, które mogą być wykorzystywane przez rośliny lub usuwane poprzez podmiany wody.

Najbardziej efektywną formą filtracji biologicznej jest filtr zraszany, który dzięki intensywnemu natlenieniu sprzyja szybkiemu namnażaniu się pożytecznych mikroorganizmów. Alternatywnie, w akwariach o niskim przepływie wody można stosować filtrację beztlenową, która przekształca azotany w gazowy azot, usuwany z akwarium w sposób naturalny.

W nowo założonym akwarium proces kolonizacji bakterii nitryfikacyjnych może trwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy. Dlatego tak ważne jest unikanie gwałtownych zmian w filtracji i stosowanie stabilnych mediów filtracyjnych, takich jak Seachem Matrix, które oferuje ogromną powierzchnię do zasiedlania przez pożyteczne bakterie. Użycie przy starcie oraz w całym okresie działania akwarium bakterii Seachem Stability podnosi od razu i stabilizuje biologicznie akwarium, działa antystresowo na zwierzęta, więc ich użycie jest też prozdrowotne. Dzięki temu można przyspieszyć proces zasiedlania akwarium.

Filtracja chemiczna, czyli jak kontrolować parametry

Filtracja chemiczna to metoda usuwania rozpuszczonych substancji chemicznych poprzez adsorpcję, wymianę jonową lub reakcje chemiczne. Najczęściej stosowanym medium do filtracji chemicznej jest węgiel aktywowany, który skutecznie usuwa zanieczyszczenia organiczne, metale ciężkie, chlor i nieprzyjemne zapachy.

Jak rozpoznać dobrej jakości węgiel aktywowany?

Dobry węgiel aktywowany powinien:

  • Być twardy i nie kruszyć się pod naciskiem,
  • Mieć matową powierzchnię po umyciu i wysuszeniu,
  • Syczeć, gdy zostanie zanurzony w wodzie (świadczy to o odpowiedniej porowatości),
  • Unosić się przez chwilę na powierzchni wody, zanim nasiąknie.

Należy uważać na węgiel drzewny, który wygląda podobnie, ale nie ma tych samych właściwości filtracyjnych. Ponadto nie wszystkie węgle aktywowane są sobie równe – te wykonane z węgla bitumicznego mają najlepsze właściwości adsorpcyjne i najniższą zawartość popiołu, co minimalizuje ich wpływ na pH wody. Pamiętaj również, iż wszystkie węgle aktywowane dostępne na rynku uwalniają fosforany w różnych ilościach (w zależności od producenta i produktu) – tym samy, np, do akwariów morskich należy wybierać te, które uwalniają jak najmniejsze ilości fosforanów.

Czym zastąpić węgiel aktywowany w akwarium?

Poza węglem aktywowanym istnieją oczywiście również inne media przeznaczone do filtracji chemicznej, takie jak:

  • Syntetyczne adsorbenty, które skutecznie usuwają substancje organiczne i toksyny, działając przy tym dłużej niż klasyczny węgiel aktywowany,
  • Zeolity, np Seachem Zeolite – powszechnie stosowane do usuwania amoniaku z wody słodkiej, mniej skuteczny w wodzie morskiej,
  • Wymieniacze jonowe, np. Seachem Purigen – doskonałe produkty do kontrolowania równowagi jonowej, usuwania azotanów i zanieczyszczeń organicznych zarówno w wodzie słodkiej, jak i morskiej.

Filtracja chemiczna nie powinna być jednak stosowana jako jedyna metoda oczyszczania wody, lecz jako uzupełnienie filtracji biologicznej i mechanicznej. Warto też pamiętać, że nadmierne stosowanie niektórych mediów – np. węgla aktywowanego – może prowadzić do zbytniego wyjałowienia wody z istotnych mikroelementy, co w rezultacie da efekt przeciwny oczekiwanym.